مطالعه رشد تعداد فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی و مقالات مجلات علمی ایران از سال 1380تا 1390

چکیده: بررسی کمی بروندادهای علمی، یکی از مهم¬ترین شاخص¬های تولید علم شناخته می¬شود، زیرا تعیین ظرفیت تولیدات علمی یک کشور به این شاخص وابسته است. در این میان، سهم کمی و کیفی فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی (به عنوان سرمایه انسانی) در رشد علمی از اهمیت ویژه¬ای برخوردار بوده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین تعداد فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی حوزه های مختلف علمی ("علوم انسانی"، "علوم پایه"، " فنی- مهندسی"و "کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی") با تعداد مقالات منتشر شده در مجلات علمی - پژوهشی و علمی - ترویجی ایران بین سال¬های 1380تا 1390 می¬باشد. در این پژوهش، ضمن مطالعه روند تولید مقالات علمی در ایران، بین سال¬های 1380 تا 1390، روند رشد جمعیت فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی در دوره مورد نظر بررسی شده است. پس از آن به رابطه بین دو متغیر موجود در هدف اصلی پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع کاربردی است. رویکرد به کار گرفته در این پژوهش، بر اساس مطالعات پرایس از پیشگامان علم سنجی است که به مطالعه توزیع داده¬ها بر اساس توابع رگرسیونی می-پردازد. داده¬های مربوط به تعداد مقالات از پایگاه¬های مگ¬ایران، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام استخراج شده است. داده¬های مربوط به تعداد فارغ التحصیلان از سرشمارهای موجود در سالنامه¬های آماری ایران و موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی استخراج گردید. نتایج نشان می¬دهد، در بازه زمانی 1390-1380، تعداد 88558، عنوان مقاله در زمینه-های مختلف علم در 691 نشریه متفاوت منتشر شده است. متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات این حوزه¬ها در طی سال¬های مورد بررسی، برابر با 8/23 درصد است. همچنین تولیدات علمی در طول مدت مورد بررسی افزایشی ده برابری داشته¬اند. نرخ دو برابر شده مقالات علمی در کشور برابر با 40/1 است و این رشد از روند نمایی هندسی با ضریبe0.2 تبعیت می¬کند. نتایج داده¬ها در بخش دوم، جمعیت فارغ التحصیلان حاکی این امر است که، تعداد فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی در حوزه¬های غیر پزشکی، به صورت نمایی، از 12970 نفر در سال 1379 به 40781 مورد در سال ? 1390 افزایش پیدا کرده است. تعیین رابطه بین تعداد مقالات و تعداد فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی نشان می¬دهد که، بین این دو متغیر، رابطه خطی مثبتی وجود دارد و جمعا 255134 نفر (با احتساب تکرار) در نوشتن مقالات علمی در ایران مشارکت داشته¬اند. در نگاه دقیق¬تر به هر یک از حوزه¬های موضوعی می¬توان نتیجه گرفت که رشد جمعیت نویسندگان و هم چنین تولید علم در حوزه¬های مختلف، همگام با رشد فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی است. در پایان، با توجه به نقش موثر فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی، شاخصی مربوط به سرمایه¬گذاری در تحصیلات تکمیلی بر اساس سرانه دانشجویی ارائه شده است.